Schuldenvrij terug in de maatschappij

De helft tot twee derde van de reclasseringscliënten heeft problematische schulden. Vaak heeft het delict met de schuld te maken. De stress die de schuld met zich meebrengt is meestal zo groot dat de cliënt geen ruimte heeft om in een reclasseringstraject te werken aan gedragsverandering.

Reclasseringswerkers aan de andere kant, zijn gemotiveerd om schulden bij cliënten aan te pakken, maar worden in de praktijk geconfronteerd met beperkte middelen en gebrekkige ketensamenwerking. Het systeem van schuldenaanpak is complex voor deze doelgroep.

Vanwege hoge toegangsdrempels, verblijf in detentie en omdat maar al te vaak een inkomen ontbreekt, is het doorverwijzen van cliënten naar gemeentelijke schuldhulpverlening meestal geen oplossing. Tegelijkertijd is het voor de gemeentelijke schuldhulpverlening lastig om in het contact met een reclassering-cliënt het juiste moment te vinden om te kunnen ingrijpen; het ontbreekt hier vaak aan kennis van de leefsituatie en -omstandigheden van de cliënten.

In de pilot ‘Schuldenvrij terug in de maatschappij’ werkt reclassering samen met gemeentelijke professionals. Er is een duidelijk werkproces afgesproken om deze groep cliënten snel te kunnen helpen. Snelheid verlaagt de kans op recidive en vergroot de kans op succesvolle re-integratie. De samenwerking leidt tot een snellere toegang tot de schuldhulpverlening en vergroot uiteindelijk de zelfredzaamheid van deze groep.

Bij vijftig cliënten wordt allereerst de schuldensituatie in kaart gebracht.\. Een intake met de cliënt vindt plaats waarbij de reclasseringswerker aanschuift. Na de intake komt de gemeentelijke schuldregelaar in beeld. Deze doet een betaalvoorstel aan schuldeisers.

Schuldenvrij terug in de maatschappij in het kort:

• Reclassering cliënten met schulden krijgen snelle begeleiding zodat de kans op een succesvolle re-integratie groter wordt.
• Nadat de schuldensituatie tijdens detentie in kaart is gebracht, gaan reclassering en de gemeente Den Haag hier samen mee aan de slag als de gedetineerde vrij komt.
• Schulden worden waar mogelijk via een gemeentelijk saneringskrediet afgelost: de gemeente koopt de schuldeisers af en de schuldenaar heeft alleen nog de gemeente als schuldeiser. Daarbij kan de persoon in kwestie gebruikmaken van een collectieve schuldenregeling.

Voor wie?

Schuldenvrij terug in de maatschappij is bedoeld voor cliënten van de reclassering en voor (ex)gedetineerden.

Samenvatting pilot ‘Schuldenvrij terug in de maatschappij’  

De verwachting is dat mensen sneller en effectiever kunnen integreren in de maatschappij als zij geen stress meer ondervinden van schulden. Vanuit dit gedachtegoed is de pilot ‘Schuldenvrij terug in de maatschappij’ uitgevoerd door Reclassering Nederland, Reclassering Leger des Heils, Schuldenlab070 (gemeente Den Haag) en Society Impact (evaluatie). Tijdens de pilot werden deelnemers die onder toezicht van reclassering staan versneld geholpen bij problematische schulden. De pilot beoogde daarmee een beter perspectief te bieden voor Haagse reclassenten. De pilot is gestart in 2020, de evaluatie is eind 2022 afgerond. De pilot kon uitgevoerd worden dankzij een financiële bijdrage vanuit het project Koersen en Kansen 1 van het Ministerie van Justitie en Veiligheid met cofinanciering vanuit gemeente Den Haag.   

Samenvatting leerpunten 

• Tijdens de pilotfase zijn 61 personen ingestroomd, 55% van de trajecten is afgesloten met een schuldregeling. Bij 29 mensen is het aantoonbaar gelukt hen schuldenzorgenvrij te maken. Dit is in vergelijking met reguliere schuldhulptrajecten relatief hoog. De gemiddelde schuld per deelnemer was €16.000, verdeeld over meerdere schuldeisers. 
• Uit de evaluatie blijkt dat relatief veel deelnemers aan de pilot een lichte verstandelijke beperking, of een slechte beheersing van de Nederlandse taal hebben. Daarnaast zijn er knelpunten op andere leefgebieden, zoals wonen, werken en gezondheid die veel tijd/capaciteit kosten en het zelf oplossen van de schulden belemmeren. Het is niet aannemelijk dat deelnemers zonder ondersteuning schuldenzorgenvrij hadden kunnen worden. 
• Het blijkt effectief om in een zo vroeg mogelijk stadium binnen het reclasseringstoezicht te starten met het inzichtelijk maken van de financiën/schulden. Het aanpakken van de schulden bracht de deelnemers merkbaar rust. Waardoor deelnemers konden werken aan andere leefgebieden. 
• Uit de evaluatie blijkt dat deelnemers er groot belang aan hechten dat de voortgang in het schuldhulpverleningstraject elk moment inzichtelijk is.  
   

Een vervolg geven aan de geleerde lessen 

1. Door de bevindingen in de pilot hebben betrokken organisaties een nieuwe pilot ingericht tijdens de detentieperiode. Om zo nóg eerder te kunnen starten met het oplossen van schulden. De pilot ‘Schuldenzorgvrij uit detentie’ is in 2020 in de PI Alphen gestart. Kort na de start brak corona uit en werd de pilot tijdelijk gestaakt. Begin 2023 heeft de pilot een doorstart gemaakt.  
2. Een ander inzicht dat ‘Schuldenvrij terug in de maatschappij’ opleverde, is dat er grenzen zitten aan de inzet van vrijwilligers voor het inzichtelijk maken van de financiën/schulden bij een doelgroep met (vaak) complexe financiële situaties. Daarom zijn bij de herstart van de pilot ‘Schuldenzorgvrij uit detentie’ 2 fte professionele schuldhulpverleners van gemeente Den Haag geworven. 
3. Reclassering Nederland, Reclassering Leger des Heils en gemeente Den Haag hebben veel van elkaar geleerd tijdens de pilot. Deze samenwerking blijven we intensiveren. De medewerkers van Reclassering Nederland met klanten in Den Haag krijgen een training aangeboden door de financieel trainers van gemeente Den Haag. Deze training is speciaal ontworpen voor professionals en vrijwilligers die inwoners begeleiden met geldzorgen. Zie ook www.denhaag.nl/financieelgezond.